Jako rodzice i opiekunowie mamy znaczący wpływ na proces rozwoju umiejętności radzenia sobie z emocjami podopiecznych. Dzieci wyrażają swoje odczucia w różny sposób w zależności od etapu rozwojowego. Mają prawo nie wiedzieć co się z nimi dzieje i w jaki sposób to zakomunikować. Ważne, by osoby za nie odpowiedzialne potrafiły z uwagą wsłuchać się w komunikaty dziecka i odpowiednio reagować. Uważna obserwacja zabawy dziecka i interakcja podczas niej jest wspaniałą okazją do lepszego zrozumienia oraz uczenia go umiejętności radzenia sobie z emocjami. To właśnie zabawa jest najbardziej naturalną formą ekspresji młodego człowieka. Jest to jego naturalny język, przestrzeń swobodnego wyrażania siebie. Poniżej przedstawiono propozycje zabaw, które pomogą dzieciom radzić sobie z doświadczaniem emocji.
- Krainy emocji
Czego potrzebujesz: 5 kartek A3, kredki, dodatkowo mazaki, farby, plastelina
Zabawa polega na stworzeniu rysunków, które przedstawiają daną emocję jako krainę: strachu, złości, smutku, radości, dumy. Kreujemy „mapę emocji”. Warto zastanowić się wraz z dzieckiem, jakie kolory mogą dominować w danej krainie, jak mogą wyglądać jej mieszkańcy, co się tam znajduje. Taka wizualizacja emocji pomaga lepiej je zrozumieć. Możemy stworzyć np. chmury kojarzące się ze smutkiem, użyć czerwonego koloru w krainie złości czy narysować słońce w krainie radości. Warto stworzyć symboliczne reprezentacje emocji. Przykład może stanowić góra złości czy rzeka smutku. Takie wyobrażenie pozwala dzieciom lepiej zrozumieć abstrakcyjne pojęcia, jakimi są emocje. Będzie to pomocne w ich identyfikacji i nazywaniu. Twórcze wyrażanie emocji przez kolory i obrazy jest dla dzieci bardziej naturalne niż werbalna komunikacja. Rysowanie daje dzieciom bezpieczną przestrzeń do wyrażania emocji, które mogą być trudne do opisania słowami, a ponadto może działać uspokajająco. Bardzo ważne jest również omówienie rysunków. Możemy wprowadzić „krainy emocji” do codziennej komunikacji. Warto zamodelować rozmawianie o emocjach z użyciem tej zabawy. Możemy komunikować dzieciom w jakiej krainie właśnie się znajdujemy, w jakiej byliśmy rano. Warto pytać dzieci, w jakiej krainie były podczas pobytu w szkole, w jakiej są teraz. Dzieci, które czują, że ich emocje są zrozumiane i akceptowane, są bardziej skłonne do otwartości i zaufania w relacjach z dorosłymi. Przydatne może okazać się użycie maskotki, która wędruje przez krainy. Warto się w nią wcielić i wchodzić do różnych krain (stawiać maskotkę na danym rysunku), mówiąc np. „Kiedy nie mogłam grać na telefonie, byłam w krainie złości.”, „Jestem w krainie smutku, gdy ktoś na mnie krzyczy”. Możemy zachęcać dziecko do opowiadania o sobie, mówiąc przykładowo: „Jak grałam w przedstawieniu byłam w krainie strachu, bo wszyscy na mnie patrzyli. Myślę, że tylko ja tak mam… To prawda? Czy ty też kiedyś byłaś/byłeś w krainie smutku?”. Rozmowa poprzez maskotkę może okazać się dla dziecka łatwiejsza i bardziej atrakcyjna, co zachęca je do wejścia z nami w interakcję.
- Teatrzyk
Czego potrzebujesz: karton/ pudełko, kartki, wykałaczki lub małe drewniane/plastikowe sztućce, artykuły papiernicze
Poza dużą dawką kreatywności i ćwiczeń manualnych, taka zabawa może pomóc w rozwoju empatii i wyrażaniu emocji. Początek zabawy to wspólne stworzenie sceny z kartonu oraz kukiełek z patyczków (można również wykorzystać posiadane zabawki). Podczas zabawy w teatr, dziecko ma okazję wcielić się w różne postacie. Pozwala to przyjrzeć się sytuacjom z przedstawienia z kilku perspektyw, rozpoznać i nazwać emocje bohaterów lub bohaterek. Odgrywanie różnych ról pozwala lepiej zrozumieć perspektywy i uczucia innych osób. Podczas zabawy możemy zaproponować przedstawienie w formie scenek z życia szkoły. Warto wtedy zaprosić dziecko do pokazania sytuacji z lekcji, przerw, zabaw. Możemy zobaczyć jego sposób postrzegania czasu spędzonego w szkole. Taka zabawa może być dobrym początkiem do rozmowy o tym, jak się tam czuje i w jakich sytuacjach bierze udział. Ponadto, zabawa w teatr rozwija umiejętności opisowe i narracyjne. Odgrywane historie pomagają dzieciom lepiej zrozumieć ludzkie doświadczenia. Dzieci uczą się tworzyć dialogi, wyrażać różne emocje i budować zrozumiałe opowieści. Warto zachęcać dziecko do eksploracji wewnętrznych doświadczeń bohatera/bohaterki, zadając pytania: „Jak czuje się teraz bohater/ka?”, „Co bohater/ka może teraz zrobić?”, „Jak można pomóc?” „Jak myślisz co się stanie dalej?”. Udział w historii jako postać jest również okazją do treningowego doświadczenia trudnych emocji w bezpiecznej przestrzeni. Warto podążać za dzieckiem w proponowanych przez niego historiach, jak i aktywnie wprowadzać nowe sytuacje.
Oswajanie emocji poprzez zabawę i wspólne spędzanie czasu w oparciu o bliskość i zaufanie przyniesie ogromne korzyści dla rozwoju emocjonalnego dziecka. Zachęcajmy dzieci do wyrażania swoich uczuć, nie tylko tych przyjemnych, ale i trudnych. Warto pokazywać dzieciom, że wszystkie emocje są naturalne oraz potrzebne i do każdej z nich mają prawo.