Narzucanie własnych poglądów, stała krytyka, wymuszanie posłuszeństwa, manipulacje, upokarzanie, zawstydzanie czy grożenie – przemoc psychiczna może przybierać wiele form. Niestety, bywa ona tragiczna w skutkach. Przemoc psychiczna może doprowadzić do drastycznego obniżenia poczucia własnej wartości oraz godności i zniszczenia poczucia mocy sprawczej.
Przemoc psychiczna często nie jest tak widoczna jak fizyczna. Nie pozostawia śladów w postaci siniaków ani fizycznych ran. Zdarza się, że same ofiary przemocy psychicznej nie zdają sobie sprawy z tego, że są ofiarami znęcania psychicznego.
Co to jest przemoc psychiczna? Jak ją rozpoznać? Przemoc psychiczna często przybiera formę manipulacji, kontrolowania i dominacji. Karmi się podważaniem poczucia własnej wartości i autonomii ofiary. Może przybierać postać poniżania kogoś, nierzadko w obecności innych, straszenia swoim gniewem, groźbami skrzywdzenia zwierząt lub zniszczeniem mienia. Agresor do stosowania przemocy może używać także… żartów, z których śmieją się wszyscy oprócz ofiary. Może opowiadać historie i „zabawne” opowieści z przeszłości na jej temat, a gdy usłyszy jej sprzeciw – wmawiać, że “nie zna się na żartach” i “jest przewrażliwiona”. Wszystkie te zachowania należą do przemocowych.
“Przemoc psychiczna doświadczana w dzieciństwie negatywnie wpływa na rozwój emocjonalny i intelektualny dziecka. Niektórzy naukowcy wskazują również, że doświadczanie słownej agresji w dzieciństwie zwiększa ryzyko rozwoju niestabilnej osobowości, wystąpienia zachowań narcystycznych, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych i paranoi.”
Przemoc psychiczna – w domu, pracy, szkole i miejscach publicznych
Ofiarą przemocy psychicznej może stać się niestety każdy. Może dochodzić do niej zarówno w relacjach partnerskich, jak i między rodzicami i dziećmi (oraz odwrotnie – gdy rodzice są już starsi). Zdarza się także w miejscach pracy, np. między przełożonym i pracownikami i w szkołach, między nauczycielami i uczniami. Według polskiego prawa przemoc psychiczna jest przestępstwem.
Rodzaje przemocy w rodzinie. To także przemoc ekonomiczna i zaniedbanie
Przemoc w rodzinie może, niestety, przybierać wiele rożnych form. Najczęściej zgłaszana jest przemoc fizyczna. Występują jednak jeszcze inne rodzaje przemocy takie jak przemoc ekonomiczna (odbieranie zarobionych pieniędzy czy niezaspokajanie potrzeb materialnych), przemoc zaniedbania (np. narażenie na utratę zdrowia, pozostawianie bez opieki osoby, która nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb), a także przemoc seksualna (przejawiająca się np. w poniżającym obmacywaniu, obłapywaniu czy wymuszaniu zachowań o charakterze seksualnym).
Gaslighting – gdy ofiara przemocy przestaje ufać sobie i zaczyna ufać… agresorowi
Gaslighting to szczególny rodzaj przemocy psychicznej, w którym agresor manipuluje i wmawia ofierze rzeczy sprzeczne z realiami jednocześnie przekonując ją, że ma ona problemy z pamięcią i psychiką. Ofiara gaslightingu z czasem przestaje ufać swoim osądom. Ponadto, staje się zdezorientowana, może odczuwać lęk i traci zaufanie do swojej pamięci.
Gaslighter może także wmawiać ofierze, że „jest nienormalna”, „ma omamy” lub „powinna się leczyć”. Ofiara gaslightingu może też słyszeć, że „jest przewrażliwiona”. Agresor w wyniku swojego działania zyskuje nad ofiarą przewagę i kontrolę. Z kolei osoba, która przestaje ufać własnemu osądowi, staje się coraz bardziej uzależniona od swojego oprawcy.
Objawy i przykłady przemocy psychicznej – narzucanie swojego zdania, ocenianie
Przemocą psychiczną jest szydzenie, zastraszanie, wyzywanie, przekleństwa, wyśmiewanie (np. opinii, religii, poglądów lub pochodzenia). Formą przemocy psychicznej jest również narzucanie własnych poglądów, swojego zdania, a także stała krytyka, wymuszanie posłuszeństwa, poniżanie, zawstydzanie i upokarzanie.
To również grożenie, stałe ocenianie, wmawianie choroby psychicznej, wymuszanie podporządkowania, używanie wulgarnych epitetów. Do przemocy psychicznej należy także izolacja społeczna przez kontrolowanie i zabranianie kontaktów z innymi.
Cechy przemocy psychicznej
O przemocy możemy mówić wtedy, gdy zostaną spełnione 4 warunki. Gdy mamy do czynienia z intencjonalnym działaniem lub intencjonalnym zaniechaniem działania. Gdy występuje nierównomierność sił (gdy jedna osoba ma wyraźną przewagę nad drugą). Gdy działanie lub zaniechanie jednej osoby narusza prawa i dobra osobiste drugiej i gdy działanie to powoduje cierpienie osoby, wobec której stosowana jest przemoc.
Skutki przemocy psychicznej i znęcania psychicznego
Przemoc psychiczna może być niszcząca w skutkach dla osoby, która jej doświadcza. Może zniszczyć jej poczucie godności oraz mocy sprawczej, a także wywołać poczucie beznadziei, wstydu lub poczucie winy.
Ofiarom przemocy psychicznej, oprócz drastycznego spadku poczucia własnej wartości, nieobca może być niemożność podjęcia działań niezgodnych z zasadą posłuszeństwa. Z czasem może pojawić się osłabienie zdolności stawiania oporu, a nawet przekonanie o jego daremności.
Znęcanie psychiczne może skutkować również zmianami w zachowaniu takimi jak wycofanie i bierność. Jak wynika z badań, ofiary przemocy psychicznej są też bardziej narażone na depresję i stany lękowe niż osoby, które jej nie doświadczyły. Co więcej, gdy narażenie na przemoc psychiczną jest długotrwałe może mieć skutki także w zdrowiu fizycznym.
Doświadczanie przemocy psychicznej w dzieciństwie
Przemoc psychiczna negatywnie wpływa również na dzieci. Są one bowiem szczególnie podatne na to, by wierzyć w negatywne komunikaty rodziców na swój temat. Niestety, w dorosłym życiu często mają problem by się ich wyzbyć, co rzutuje zarówno na ich relacje towarzyskie, zawodowe, jak i rodzinne. Może to też prowadzić do pojawienia się zaburzeń lękowych i depresji.
Przemoc psychiczna doświadczana w dzieciństwie negatywnie wpływa na rozwój emocjonalny i intelektualny dziecka. Niektórzy naukowcy wskazują również, że doświadczanie słownej agresji w dzieciństwie zwiększa ryzyko rozwoju niestabilnej osobowości, wystąpienia zachowań narcystycznych, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych i paranoi.
Wiedza i świadomość dotycząca przemocy psychicznej na szczęście stają się coraz bardziej powszechne. Przed przemocą psychiczną można i należy się chronić. Skutecznym sposobem jest rozpoczęcie terapii lub skorzystanie z usługi konsultacji psychologicznej.
Porania Centrum to zespół doświadczonych specjalistów, którzy udzielają wsparcia w takich sytuacjach. Pomagają w odbudowaniu poczucia własnej wartości, wsparciu rozwoju osobistego i uaktywnieniu własnego potencjału, który przekłada się na poczucie szczęśliwości i odzyskanie satysfakcji życiowej.