Kiedy jesienne obniżenie nastroju może być zaburzeniem?
Dla wielu nastolatków czas jesieni może być trudnym okresem. Stres związany z nowym rokiem szkolnym, krótsze dni, a także typowe dla wieku dorastania wahania nastroju i wyzwania rozwojowe mogą obniżyć samopoczucie. Warto monitorować zmiany w zachowaniu młodzieży, by odróżnić typowe reakcje organizmu od symptomów, które mogą wskazywać na zaburzenie nastroju.
Zmieniająca się pora roku, z krótszymi dniami i coraz mniejszą ilością naturalnego światła, może wprowadzać znaczące zmiany w nastroju młodzieży, prowadząc do tzw. depresji sezonowej, nazywanej również chorobą afektywną sezonową (ChAS). Przyczyn ChAS szuka się w zmianach chemicznych mózgu związanych z mniejszą ekspozycją na światło. Rozpoznanie depresji sezonowej u nastolatków może być wyzwaniem, ponieważ objawy mogą być mylone z normalnymi zmianami nastroju związanymi z dorastaniem. Kluczowe jest zwrócenie uwagi na cykliczność objawów oraz ich nasilenie w określonych porach roku. Ważne jest, aby rodzice i opiekunowie byli świadomi objawów i poszukali specjalistycznej pomocy, jeśli zauważą u swojego dziecka oznaki depresji sezonowej.
Objawy
Choroba afektywna sezonowa u nastolatków jest formą depresji, która pojawia się cyklicznie w określonych porach roku, najczęściej jesienią i zimą, a ustępuje wiosną lub latem. Objawy mogą obejmować chroniczny obniżony nastrój, utrzymujące się przygnębienie. Możemy zaobserwować brak energii i poczucie zmęczenia, które nie ustępuje mimo wypoczynku. Symptomem są również problemy z koncentracją, pogorszenie wyników szkolnych i trudność w skupieniu oraz zmotywowaniu się do pozaszkolnych i domowych aktywności. Warto zwrócić uwagę również na zmiany apetytu oraz rytmu snu – zazwyczaj pojawia się większa chęć na węglowodany oraz przybranie na wadze i senność. Można zaobserwować trudności w utrzymaniu relacji społecznych, wycofanie się z aktywności towarzyskich oraz potrzebę izolacji. Znaczącym wskaźnikiem zaburzenia jest również utrata zainteresowań, zaprzestanie działań, które wcześniej sprawiały radość, były pasją czy hobby.
Jak wspierać młodzież?
Empatyczna i wyrozumiała postawa rodziców, osób opiekujących się oraz nauczycielek i nauczycieli, może złagodzić objawy depresji sezonowej. Należy sprawdzać, czy cele i wymagania stawiane przed młodym człowiekiem są realistyczne i możliwe do osiągnięcia w jego stanie psychofizycznym. Warto skorzystać z poniższych wskazówek, by skutecznie wesprzeć dziecko:
- Dostrzegaj drobne sukcesy nastolatka (np. wykonanie obowiązku, wstanie na czas) i zakomunikuj swoje spostrzeżenie, unikaj krytyki zachowań wynikających z choroby jak np. niewykonanie zadania czy kłótliwość.
- Postaraj się spędzać wspólnie czas, który może być przestrzenią do rozmowy (jeśli młody człowiek zechce, możesz zachęcić, jednak nie naciskaj na to). Wysłuchaj w sposób aktywny i empatyczny, tego co mówi dziecko, spróbuj zrozumieć jego perspektywę. Postaraj się w rozmowie nie odnosić do doświadczeń innych („niektórzy mają gorzej, ty masz dobrze”) oraz nie udzielać rad („zrób…”, „weź się w garść”). Zamiast tego możesz przypomnieć, że ten czas minie, że emocje i uczucia nie trwają wiecznie oraz zapewnić, że jesteś gdyby cię potrzebował/a.
- Zadbaj o podaż witaminy D3 (której deficyt spowodowany jest mniejszą ilością słońca) oraz przygotowuj odpowiednie posiłki.
- Postaraj się poszukać wraz z nastolatkiem aktywności fizycznej, którą lubi. Sport zwiększa wydzielanie endorfin, które wpływają na poprawienie nastroju. Można zacząć od niewielkiej ilości ruchu jak np. spacer czy pójście pieszo do szkoły.
- Skuteczną w leczeniu depresji sezonowej uznaje się terapię światłem. Fototerapia polega na codziennym naświetlaniu specjalnymi lampami imitującymi naturalne światło dzienne. Może to pomóc w regulacji rytmów biologicznych i poprawie nastroju.
W razie utrzymywania się objawów warto skonsultować się z osobami specjalizującymi się w zakresie zdrowia psychicznego młodzieży. Osoby pracujące z młodzieżą oraz rodzice odgrywają kluczową rolę w rozpoznaniu zaburzeń afektywnych u nastolatków. Warto poszerzać swoją wiedzę w tym zakresie, by wspólnie tworzyć wspierające i rozwojowe środowisko dla młodych ludzi oraz pomóc im przetrwać trudny czas i czerpać radość z życia przez cały rok.
