Nurt psychodynamiczny sięga do nieświadomych procesów i ukrytych potrzeb pacjenta. Nurt poznawczo-behawioralny pozwala dostrzec wyuczone reakcje na bodźce, a myśli automatyczne zmienić w nowe, bardziej adaptacyjne wzorce myślowe. Nurt systemowy ukazuje nasze role w najbliższym środowisku i wpływ np. członków rodziny i wzajemne interakcje. Chcesz lepiej poznać nurty w psychoterapii? Więcej informacji znajdziesz w artykule.
Zdrowie psychiczne jest ważnym elementem naszego funkcjonowania, a jego wpływ na nasze życie jest coraz częściej dostrzegany. Gdy mamy problemy w związku, przechodzimy kryzys emocjonalny lub mamy poczucie osamotnienia lub niezrozumienia sięgamy po pomoc specjalistów, którzy – za sprawą określonych narzędzi – pozwalają nam dostrzec i przeanalizować myśli, emocje, zachowania i nieświadome procesy, które wpływają na nasze życie.
“Wszystkie uznane naukowo nurty psychoterapii mają udowodnioną skuteczność w leczeniu zaburzeń, przy czym pewne nurty stosuje się w leczeniu pewnych zaburzeń częściej niż inne. (..) Wielu specjalistów łączy jednak w swojej pracy metody z różnorodnych podejść, przy czym jedno z nich jest wiodące.”
Nurty w psychoterapii
Nurty terapii to inaczej szkoły psychologiczne, które w odmienny sposób wyjaśniają mechanizmy powstawania zaburzeń i proponują różne, równie skuteczne, metody ich leczenia. Z tego względu dwóch psychoterapeutów, w równym stopniu wykwalifikowanych i z podobnym doświadczeniem zawodowym, może pracować na dwa zupełnie różne sposoby.
Wszystkie uznane naukowo nurty psychoterapii mają udowodnioną skuteczność w leczeniu zaburzeń, przy czym pewne nurty stosuje się w leczeniu pewnych zaburzeń częściej niż inne. Dla przykładu, przy zaburzeniach lękowych (np. fobiach) za najskuteczniejszą i dającą najszybsze efekty metodę leczenia uznaje się nurt poznawczo-behawioralny. Wielu specjalistów łączy jednak w swojej pracy metody z różnorodnych podejść, przy czym jedno z nich jest wiodące.
Nurty w psychoterapii nie są rzeczą stałą. Wiele teorii ewoluowało, reformowało się i przeobrażało, a w międzyczasie tworzyły się kolejne. Obecnie różnych podejść jest blisko czterysta! Wiodących szkół psychoterapii jest jednak około dziesięciu, a podstawowe znane nurty psychoterapeutyczne to: psychoanalityczny, psychodynamiczny, poznawczo-behawioralny, humanistyczno-egzystencjalny, integracyjny i systemowy. W przypadku podjęcia decyzji o rozpoczęciu terapii, warto zwrócić uwagę, w jakim nurcie w psychoterapii pracuje specjalista, do którego się udajemy.
Nurt poznawczo-behawioralny i wyuczone reakcje na bodźce
To jedna z najpopularniejszych metod psychoterapii. Wywodzi się z behawioryzmu i przekonania, że zaburzenia w zachowaniach są efektem wyuczonych reakcji na bodźce. Istotnym pojęciem w tym przypadku są myśli automatyczne. Mogą się one pojawiać w sytuacjach, gdy odczuwamy silną emocję lub reagujemy na coś gwałtownie.
Przykładem może być sytuacja, w której osoba, z którą umówiliśmy się na spotkanie, spóźnia się i nie odbiera od nas telefonu. Możemy to zinterpretować na wiele sposobów. Za myślą „Nie szanuje mojego czasu” może pojawić się złość. Po stwierdzeniu “Pewnie stało się coś niedobrego” pojawi się najpewniej lęk, a gdy pomyślimy „Nie jestem dla niego ważna” możemy odczuć smutek.
Każdy może zauważać inne powody danej sytuacji, a sposób w jaki je przetwarza może przyczyniać się do odczuwania cierpienia emocjonalnego. Celem terapii behawioralnej jest zmiana tego typu reakcji, wypracowanie innego sposobu myślenia i nowych zachowań. Podczas terapii w tym nurcie pacjent analizuje swoje myśli, uczucia i zachowania z życia codziennego co pozwala mu zmienić wzorce myślowe.
Terapie w nurcie behawioralnym zazwyczaj należą do krótkoterminowych i trwają najczęściej od 10 do 16 sesji. Nurt poznawczo-behawioralny stosuje się często w terapii zaburzeń lękowych (np. obsesyjno-kompulsywnych lub fobii społecznej), zaburzeń depresyjnych, odżywiania, a także w przypadku stresu pourazowego, zaburzeń osobowości oraz w przypadku uzależnień.
Terapia w nurcie poznawczo-behawioralnym pozwala nauczyć się nowych, bardziej adaptacyjnych wzorców. Dzięki rozpoznaniu dysfunkcyjnych myśli i wypracowaniu nowych strategii, samopoczucie pacjenta może wyraźnie się poprawić.
Nurt psychodynamiczny – nieświadome procesy i ukryte potrzeby
Ten nurt zakłada, że to głównie wewnętrzne mechanizmy i ukryte potrzeby wpływają na zachowanie człowieka. Podczas terapii w nurcie psychodynamicznym pacjent skupia się na emocjach, przeżyciach i analizuje objawy ciała, ale także odkrywa nieświadome procesy zachodzące w umyśle. Na światło dzienne mogą wyjść ukryte dotąd mechanizmy działania, ukryte potrzeby bądź wewnętrzne konflikty, z których pacjent najczęściej nie zdaje sobie sprawy.
Podczas terapii psychodynamicznej pacjent może dostrzec to, co do tej pory w naturalny sposób wypierał oraz to, co było dla niego trudne, może także zauważyć swoje mechanizmy obronne. Terapia w tym nurcie pozwala mu dostrzec i usunąć nadmierną obronę i zidentyfikować te części, które do tej pory nie były zauważone. Zostają także dookreślone nieświadome do tej pory impulsy i konflikty, które są analizowane wspólnie z terapeutą.
Zazwyczaj terapia psychodynamiczna jest długotrwała, a spotkania odbywają się raz w tygodniu. W przypadku terapii krótkoterminowej pacjent skupia się na rozwiązaniu konkretnego problemu. Stosuje się ją m.in. przy zaburzeniach osobowości, odżywiania i chorobach afektywnych, a także w przypadku wystąpienia zaburzeń psychosomatycznych, lękowych i depresyjnych. Jest też skuteczna w przypadku pacjentów, którzy borykają się z nieśmiałością, agresją i innymi trudnymi emocjami. Wspomaga wprowadzanie zmian w strukturze osobowości.
Nurt systemowy, czyli o wpływie środowiska na pacjenta
Terapia systemowa bazuje na analizie środowiska i jego wpływie na pacjenta. Może to być np. rodzina, która według tego nurtu jest systemem, w którym członkowie wchodzą ze sobą w interakcje i relacje, które wzajemnie na siebie oddziałują. Nie bez znaczenia są w tym przypadku także przekazywane z pokolenia na pokolenie przekonania dotyczące rodziny i relacji.
Terapia systemowa najczęściej polecana jest osobom borykającym się z problemami małżeńskimi, kryzysami rodzinnymi i kłótniami między członkami rodziny. Sprawdza się także w przypadku dorosłych dzieci alkoholików (osób z syndromem DDA), a także m.in. w przypadku śmierci członka rodziny, jego choroby lub rozwodu. Nurt ten wykorzystuje się często w przypadku psychoterapii rodzin lub par.
Terapia systemowa pozwala pacjentowi dostrzec jego procesy myślowe i przemiany, które zachodzą w danym systemie (np. rodzinie). W terapii rodzin pacjenci uczą się zdrowej i nieraniącej interakcji, dzięki skutecznym narzędziom, które otrzymują w jej trakcie. Dodatkowo poznają wzajemnie swoje pragnienia, dążenia, motywacje i emocje.
Nurt humanistyczno- egzystencjalny a złożoność osobowości
Nurt humanistyczny zakłada, że w każdym człowieku leży potencjał zdolności i talentów, które powinien wykorzystać. W terapii humanistycznej zakłada się, że źródłem problemów są stosowane nieodpowiednie normy i wartości, które kłócą się z prawdziwymi potrzebami pacjenta. Praca w tym nurcie pozwala pacjentowi zaakceptować siebie i podnieść poczucie własnej wartości. Pacjent odkrywa złożoność swojej osobowości, poznaje też swoje pragnienia i uczy się podejmować decyzje w zgodzie ze swoją tożsamością. Nurt humanistyczny kładzie także duży nacisk na sygnały płynące z ciała i uczy dostrzegania zależności między psychiką a fizycznością.
Terapia w nurcie humanistycznym może być krótko- i długoterminowa w zależności od rodzaju problemu. Pozwala uporać się z trudnymi życiowymi sytuacjami, jest też skuteczna przy zaburzeniach depresyjnych, lękowych i odżywiania.
Terapia Gestalt – własne wartości, potrzeby i pragnienia
Terapia gestalt bazuje głównie na analizie własnej tożsamości, wartości, wewnętrznych potrzeb i pragnień. Opiera się przede wszystkim na przeświadczeniu o złożoności człowieka. Jej celem jest zwiększenie samoświadomości pacjenta w obszarze czerpania radości i wskazanie, jak rozwiązywać problemy wykorzystując do tego wewnętrzną siłę i własne możliwości.
W tym nurcie pacjent lepiej poznaje siebie, odkrywa swój potencjał i pozbywa się stereotypów na swój temat. Staje się też świadomy swoich ograniczeń. W terapii gestalt ważne jest skupienie na teraźniejszości oraz zwracanie uwagi na swoje ciało. Akcjent kładzie się również na naturalną autoekspresję i bezpieczne eksperymentowanie z wyrażaniem emocji i nowymi zrachowaniami. To sprawia, że pacjent uczy się większej elastyczności, zgodnej z jego własnym wnętrzem, i reakcji na nowe, trudne sytuacje.
To terapia długoterminowa, która trwa od roku do kilku lat. Sprawdza się w większości problemów psychologicznych choć najczęściej stosowana jest u osób, którzy chcą lepiej zrozumieć siebie.
Nurt psychoanalityczny – działanie umysłu, świadomości i podświadomości
To swoista analiza reakcji oraz uczuć człowieka nastawiona na zrozumienie własnych przeżyć przez pacjenta. Zgodnie z tym nurtem, główne problemy wynikają ze struktury osobowości, wewnętrznych konfliktów oraz zdarzeń z przeszłości.
Pacjent przez swobodną rozmowę z psychoterapeutą uświadamia sobie swoje indywidualne reakcje oraz stawiane przez siebie bariery. Specjalista próbuje zrozumieć, w jaki sposób działa umysł pacjenta, jego reakcje i zachowania, i nakierowuje terapię tak, by pacjent zrozumiał specyfikę działania swojej świadomości oraz podświadomości.
Nurt psychoanalityczny pozwala poznać samego siebie przez analizę swoich myśli, barier, emocji i skojarzeń.
W przypadku terapii psychoanalitycznej spotkania odbywają się kilka razy w tygodniu, a psychoanaliza trwa kilka lat. Celem terapii w tym nurcie jest poradzenie sobie z trudnymi, często nawracającymi emocjami np. lękiem, agresją lub smutkiem, a także w leczeniu objawów psychosomatycznych.
Nurt integracyjny – wiele nurtów i podejść
Psychoterapia integracyjna łączy w sobie różne nurty i podejścia. Wielu psychoterapeutów dostrzega konieczność poszerzania granic i patrzenia na pacjenta w szerszym kontekście niż przez pryzmat teorii jednej szkoły psychoterapii. Kluczową rolę odgrywa tu indywidualność problemów pacjenta.
Aktualnie wielu psychoterapeutów uczących się w danej szkole psychoterapii korzysta także z metod pracy innych podejść i dodatkowo czerpie z innych nauk, takich jak medycyna czy neurobiologia.