Współuzależnienie to życie w permanentnym stresie i zagrożeniu. Osoba współuzależniona często tak bardzo koncentruje się na osobie uzależnionej, że przestaje dbać o własne potrzeby, a po pewnym czasie, oprócz zaburzeń psychosomatycznych i duchowej pustki, może mieć trudności w realizacji własnych pragnień, celów i ambicji. Osoba współuzależniona nie musi ratować osoby uzależnionej. Może zacząć otwarcie mówić o swoich uczuciach i wyrażać swoje myśli oraz potrzeby. Nie musi wierzyć kolejnym obietnicom. Może zacząć budować stabilne i bezpieczne życie.
Uzależnienie od alkoholu, narkotyków, hazardu czy innych szkodliwych substancji lub zachowań oddziałuje nie tylko na osobę uzależnioną. W równej mierze wpływa na życie jej najbliższych – destrukcyjnie, niszcząco, destabilizująco. To sprawia, że osoba współuzależniona często znajduje się w sytuacji, która stanowi zagrożenie dla niej samej – przejmując odpowiedzialność za osobę z uzależnieniem i koncentrując się na jej potrzebach traci poczucie siebie.
“Osoby współuzależnione mogą zadbać o siebie i zwrócić się po pomoc – niezależnie od tego czy osoba uzależniona podejmuje leczenie odwykowe czy nie. Udając się na terapię psychologiczną osoby współuzależnione mogą realnie spojrzeć na swoją sytuację, odzyskać stabilność emocjonalną, dowiedzieć się na co mają, a na co nie mają wpływu i podjąć adekwatne do sytuacji działania.”
Uzależnienie od alkoholu z perspektywy najbliższych
Podczas gdy osoba uzależniona coraz silniej koncentruje się na swoim uzależnieniu i wycofuje z pełnienia ról życiowych osoba współuzależniona przejmuje jej obowiązki, staje się nadmiernie odpowiedzialna, często ucieka się do kłamstw i manipulacji i próbuje utrzymać pewną równowagę wewnętrzną w rodzinie. Przez to nierzadko żyje w długotrwałym i szkodliwym stresie.
Współuzależnienie może prowadzić do pojawienia się nerwic, zaburzeń psychosomatycznych, zaburzeń życia emocjonalnego (np. stanów lękowych, depresyjnych, huśtawek nastrojów), a także napięcia, braku poczucia sensu, samotności i nadużywania leków nasennych lub uspokajających. Wreszcie, osoby współuzależnione mogą mieć trudności w rozpoznawaniu własnych potrzeb, a z czasem – w realizacji własnych pragnień, ambicji i celów.
Współuzależnienie co to takiego?
Współuzależnienie to zaburzona adaptacja do trudnej, długotrwałej i niszczącej sytuacji związanej z patologicznymi zachowaniami uzależnionego partnera. Sytuacja ta znacząco ogranicza swobodę wyboru postępowania, prowadzi do pogorszenia stanu psychicznego i utrudnia zmianę własnego położenia na lepsze. Innymi słowy, współuzależnienie to różnego rodzaju strategie zaradcze, które mają na celu poradzenie sobie ze stresującymi wydarzeniami związanymi z uzależnieniem drugiej osoby.
Wraz z rozwojem współuzależnienia destrukcyjne mechanizmy adaptacyjne nasilają się i, nieświadomie oraz niecelowo, podtrzymują uzależnienie partnera. Nie oznacza to, że osoba współuzależniona ponosi winę za rozwój uzależnienia – współuzależnienie to często wzajemne uwikłanie.
Objawy współuzależnienia to nie tylko kontrola i usprawiedliwianie
Wśród objawów współuzależnienia najczęściej występuje:
- Branie odpowiedzialności za osobę uzależnioną
Osoba współuzależniona może poświęcać wiele energii na zmniejszenie skutków zaniedbywania obowiązków przez osobę uzależnioną. Nierzadko pomaga bliskiemu kosztem własnych potrzeb, co sprawia, że czuje na swoich barkach cały ciężar odpowiedzialności np. za wizerunek, funkcjonowanie czy finanse rodziny. Odpowiedzialność przestaje być rozkładana na dwie osoby. - Zaniedbywanie swoich potrzeb
Wraz z przejmowaniem obowiązków uzależnionego osoba współuzależniona często ignoruje własne potrzeby i emocje. Nierzadko jest tak bardzo wpatrzona w osobę uzależnioną i nią zajęta, że brakuje jej czasu i energii by zadbać o siebie – o swoje zdrowie, wygląd czy rozwój. - Usprawiedliwianie
Wymówki i usprawiedliwienia coraz częściej pojawiają się w codzienności osoby współuzależnionej. Mają one na celu załagodzenie kryzysów wywołanych uzależnieniem. Z czasem osoby współuzależnione mogą uciekać się do kłamstw i manipulacji – wszystko po to, by uzależnienie nie wyszło na jaw. Osoba współuzależniona może np. tłumaczyć nieobecność swojego partnera na spotkaniu służbowym chorobą lub nagłym wypadkiem. - Wyręczanie i przejmowanie obowiązków
Osoby współuzależnione są często przytłoczone codziennością i, z tego względu, przekonane, że mogą liczyć tylko na siebie. Nie chcąc narażać się na dodatkowy stres i zmartwienia często wykonują obowiązki domowe samodzielnie co szkodzi zarówno im, jak i osobie uzależnionej – dając jej więcej czasu i przestrzeni choćby na nałóg. - Zły stan emocjonalny
Osoby współuzależnione nierzadko bywają agresywne, nie kontrolują swoich emocji, nieraz cierpią na depresję. Bywają płaczliwe, łatwo wpadają w irytację, a nawet w furię. Bywają nieobliczalne w kłótniach, a nieraz same się uzależniają. Żyją w ciągłym lęku i często czują się odpowiedzialne za nastrój i emocje bliskich.
Osoby współuzależnione często mają też niską samoocenę i czują się niewiele warte. Nie dają sobie prawa do słabości i przeżywania emocji. Często nie konfrontują się z tym, czego chcą i czego im brak. Długotrwałe współuzależnienie i koncentracja na potrzebach osoby uzależnionej może prowadzić do utraty poczucia siebie i własnej tożsamości. - Kontrolowanie
To jedna z głównych cech współuzależnienia. Osoba współuzależniona może sprawdzać co osoba uzależniona robiła, gdzie była. Może sprawdzać jej rzeczy, wąchać je, przeglądać telefon, podsłuchiwać rozmowy, a także ograniczać sytuacje alkoholowe, wylewać alkohol, odmierzać jego ilości lub samodzielnie go kupować, by pijący nie wychodził z domu. Może też bezustannie żądać deklaracji i obietnic, że “tym razem będzie inaczej” dając kolejne szanse. Może nie spuszczać osoby uzależnionej z oczu mimo że stała obserwacja nie jest rozwiązaniem problemu. Sprawia bowiem, że osoba współuzależniona jeszcze bardziej zaniedbuje swoje potrzeby i siebie.
Cechy osób współuzależnionych. Jak wpływa na nie życie w napięciu i ukryciu?
Nadużywanie alkoholu przez jedną osobę destabilizuje funkcjonowanie osoby współuzależnionej i naraża ją na cierpienie. W rezultacie szuka ona sposobów, by przetrwać w sytuacji permanentnego stresu i braku poczucia bezpieczeństwa oraz przystosowuje się do tej sytuacji na swój sposób – próbując poradzić sobie z takimi emocjami jak strach, lęk, wstyd, bezsilność czy niepewność.
Osoba współuzależniona silnie koncentruje swoje uczucia, myśli i zachowania na osobie uzależnionej. Często zaprzecza problemowi, usprawiedliwia, ukrywa problem przed innymi, przejmuje odpowiedzialność za jej zachowania i łagodzi konsekwencje uzależnienia kłamiąc, a także np. spłacając jej długi czy dbając o jej wizerunek.
Dalsza rodzina i znajomi często nie wiedzą, co dzieje się w domu, ponieważ osoba współuzależniona może ukrywać przed nimi ten fakt. Często odcina się od swoich emocji takich jak wstyd, złość, smutek i żal. Zdarza się, że nie rozmawia z domownikami o uzależnieniu dziecka lub partnera, czuje zamęt uczuciowy, ma poczucie winy lub wstydu. Bywa ofiarą przemocy fizycznej lub psychicznej, a kontrolując osobę uzależnioną i skupiając na niej całą swoją uwagę – podporządkowuje jej swoje życie.
Może cierpieć na zaburzenia snu, trudności ze skupieniem się na pracy i nadużywać leków uspokajających, nasennych. Często też osoby takie cierpią na dolegliwości psychosomatyczne takie jak np. ból głowy, brzucha lub zaburzenia odżywiania.
Czy współuzależnienie jest chorobą?
Współuzależnienie nie jest chorobą. Jest zespołem nieprawidłowego przystosowania się do sytuacji problemowej. Część osób współuzależnionych cierpi na ostrą reakcję na stres, zaburzenia adaptacyjne lub zaburzenia stresowe pourazowe. Warto pamiętać, że współuzależnienie diagnozowane jest wyłącznie u osób dorosłych mogących formalnie wybrać inną drogę poradzenia sobie z uzależnieniem partnera. Nie zalicza się więc do tej grupy dzieci.
Osoba współuzależniona może poprawić jakość swojego życia
Osoby współuzależnione mogą zadbać o siebie i zwrócić się po pomoc – niezależnie od tego czy osoba uzależniona podejmuje leczenie odwykowe czy nie. Udając się na terapię psychologiczną osoby współuzależnione mogą realnie spojrzeć na swoją sytuację, odzyskać stabilność emocjonalną, dowiedzieć się na co mają, a na co nie mają wpływu i podjąć adekwatne do sytuacji działania.
Podczas terapii osoba współuzależniona dowiaduje się w jaki sposób rozmawiać z osobą uzależnioną by motywować ją do pracy nad sobą lub podjęcia terapii i jak ją wspierać. Terapia pozwala uporządkować emocje i nauczyć się oddzielania własnego życia od cudzego. Zapewnia wsparcie osobie współuzależnionej i pomaga jej zrozumieć niekorzystne mechanizmy, które nią kierują i nierzadko przyczyniają się do podtrzymywania uzależnienia. Wreszcie, psychoterapia sprzyja wprowadzaniu bardziej skutecznych sposobów funkcjonowania. Często koncentruje się też na pracy nad poczuciem własnej wartości, odkrywaniu własnych potrzeb i budowaniu granic psychologicznych.
W przypadku współuzależnienia możliwe jest prowadzenie dwóch procesów terapii równolegle. Korzystna może się też okazać terapia uzależnionej pary.
Warto jednak pamiętać, że osoba współuzależniona nie musi przystosowywać się do sytuacji uzależnienia partnera reagując uległymi zachowaniami. Może komunikować się w sposób aktywny, bezpośredni, informować o swoich potrzebach, emocjach i opisywać wydarzenia, z którymi się nie zgadza. Ma wpływ na siebie oraz swoje postawy względem osoby uzależnionej.
Jeśli jesteś osobą współuzależnioną, doświadczasz stresu, napięcia i zaburzeń życia emocjonalnego związanych z uzależnieniem bliskiej Ci osoby skorzystaj z konsultacji lub terapii psychologicznej. Poradnia Centrum to doświadczony zespół specjalistów, którzy oferują wsparcie i skuteczną pomoc we współuzależnieniu.
